Trong thời kỳ công nghệ số hiện tại, sự cạnh tranh kinh doanh đang diễn ra vô cùng khắc nghiệt giữa các công ty lớn và các startup mới. Do đó, mỗi công ty cần có một mô hình quản lý dự án hiệu quả để tăng năng suất lao động và tăng doanh thu. Vì vậy, bài viết này CIT Group sẽ chia sẻ về các Mô hình quản lý dự án phần mềm là gì? Và những mô hình quản lý dự án phần mềm phổ biến hiện nay như Scrum, Agile, Kanban, v.v.

Mô Hình Quản Lý Dự Án Phần Mềm là gì?

Mô hình quản lý dự án phần mềm là một khung phương pháp và quy trình được sử dụng để lập kế hoạch, thực hiện, giám sát và hoàn thành dự án phát triển phần mềm. Các mô hình này giúp tổ chức và quản lý công việc một cách hiệu quả, đảm bảo rằng sản phẩm cuối cùng đáp ứng yêu cầu và tiêu chuẩn chất lượng.

Top 10 Mô hình quản lý dự án phần mềm có tính thực tiễn cao

1. Mô hình quản lý dự án phần mềm Agile

Mô hình quản lý dự án phần mềm Agile là một mô hình phổ biến để quản lý dự án trong giai đoạn nước rút. Dự án sẽ được chia thành từng chu kỳ và sản phẩm hay dịch vụ sẽ được gửi đến khách hàng để đánh giá vào cuối chu kỳ. Mỗi chu kỳ sẽ được thực hiện theo các bước lặp đi lặp lại và cuối cùng là hoàn thành các sản phẩm và dịch vụ tốt nhất có thể.

Ưu điểm:

Dễ dàng thay đổi: Khi dự án không phụ thuộc vào nhau và được chia thành các phần, nó sẽ dễ dàng thay đổi ở bất kỳ chu kỳ hay giai đoạn nào.
Không cần phải biết các thông tin lúc đầu: Mô hình Agile thường phù hợp với các dự án không có mục tiêu rõ ràng.
Bàn giao nhanh hơn: Khi chia nhỏ dự án, mỗi đội ngũ nhân viên sẽ chịu trách nhiệm cho từng phần riêng biệt, điều này cho phép kiểm tra, sửa chữa và bàn giao công việc nhanh hơn.
Hiểu được nhu cầu của khách hàng: Công ty có thể xác định mức độ hài lòng của khách hàng và nhu cầu của họ bằng cách sử dụng các đánh giá của khách hàng để cải thiện sản phẩm của họ.
Không ngừng cải thiện: Sau nhiều lần sửa chữa, sản phẩm hay dịch vụ sẽ được cải thiện đáng kể và có chất lượng tốt nhất có thể.

2. Mô hình quản lý dự án phần mềm Scrum

Mô hình quản lý dự án phần mềm Scrum là một biến thể của mô hình Agile. Ngoài ra, Scrum cũng được tích hợp khả năng Scrum Master xác định người chịu trách nhiệm dự án cũng như thiết lập nhiều mục tiêu ngắn hạn. Để xử lý một công việc lớn, Scrum chia nhỏ các nhiệm vụ và hoàn thành các nhiệm vụ con.

Ưu điểm:

Đội ngũ nhân viên sẽ dễ dàng xác định được định hướng của họ và những gì họ phải làm trong dự án.
Chia dự án lớn thành các phần nhỏ hơn là dễ dàng quản lý.
Thể hiện tính minh bạch trong từng chu kỳ của dự án.
Các cuộc họp hàng ngày giúp xử lý nhanh chóng các vấn đề mới.
Chi phí thường xuyên được xem xét và cập nhật.

Nhược điểm:

Để dự án thành công, tất cả các thành viên trong nhóm phải làm việc cùng nhau và tận tâm.
Tiến độ hoàn thành dự án có thể bị đình trệ nếu Scrum Master chậm trễ.
Tổ chức các cuộc họp hàng ngày là bất tiện.
Thời gian hoàn thành dự án không rõ ràng.

3. Mô hình quản lý dự án phần mềm Kanban

Tại Nhật Bản, Mô hình quản lý dự án phần mềm Kanban được áp dụng rộng rãi. Nó chủ yếu tập trung vào quy trình của một dự án. Khi Kanban được áp dụng trong quản lý dự án, nhân viên có thể tự quản lý tốt hơn và hiệu quả làm việc tăng lên.

Ưu điểm:

Đội ngũ nhân viên sẽ dễ dàng xác định được định hướng của họ và những gì họ phải làm trong dự án.
Chia dự án lớn thành các phần nhỏ hơn là dễ dàng quản lý.
Thể hiện tính minh bạch trong từng chu kỳ của dự án.
Các cuộc họp hàng ngày giúp xử lý nhanh chóng các vấn đề mới.
Chi phí thường xuyên được xem xét và cập nhật.

Nhược điểm:

Để dự án thành công, tất cả các thành viên trong nhóm phải làm việc cùng nhau và tận tâm.
Tiến độ hoàn thành dự án có thể bị đình trệ nếu Scrum Master chậm trễ.
Tổ chức các cuộc họp hàng ngày là bất tiện.
Thời gian hoàn thành dự án không rõ ràng.

4. Mô hình quản lý dự án phần mềm RUP ( Rational Unified Process)

Mặc dù thuật ngữ này có vẻ khác biệt so với các mô hình quản lý dự án đã nêu ở trên, nhưng nguyên tắc của nó giúp cho dự án phát triển để phù hợp với các yêu cầu của doanh nghiệp. RUP hỗ trợ hoạt động cho các dự án phát triển phần mềm lặp đi lặp lại dựa trên quy tắc phân chia nhiệm vụ cho từng thành viên trong dự án và phân chia chúng theo từng giai đoạn khác nhau.

Khi sử dụng RUP trong quản lý dự án, nó sẽ chia dự án thành 4 giai đoạn nhỏ về cơ bản:

Khởi động—hay khởi động—là việc thiết lập các đầu công việc trong một dự án.
Phác thảo (Elaboration): Nghiên cứu về lĩnh vực đang được thực hiện trong dự án và kiến trúc hệ thống để thực hiện dự án. Phác thảo bao gồm
Thiết kế hệ thống và khung kế hoạch thực hiện dự án.
Chuyển giao là quá trình thực hiện dự án.

Trong lĩnh vực phát triển phần mềm, việc thống nhất toàn bộ quy trình khi sử dụng mô hình RUP trong quản lý dự án sẽ giúp bạn sử dụng hiệu quả các nguồn lực bởi các thành phần trong một dự án là giữ nguyên, có thể kế thừa và có thể tái sử dụng.

Dự án được cải thiện thường xuyên cũng giúp cải thiện quản lý rủi ro và kiểm soát.

Tuy nhiên, bạn có thể gặp phải những trở ngại sau đây khi sử dụng mô hình RUP trong quản lý dự án: Mặc dù quá trình của mô hình có thể quá phức tạp để thực hiện, nhưng doanh nghiệp của bạn sẽ cần một chuyên gia để hiểu và thực hiện quá trình này một cách rõ ràng.

5. Mô hình quản lý dự án phần mềm CPM

Một phương pháp mô hình quản lý dự án phần mềm được gọi là CPM (Critical Path Method) sử dụng các thuật toán để ước tính và xác định thời gian cần thiết để xác định phương án triển khai dự án hiệu quả nhất. Trước khi bắt đầu thực hiện dự án, nhà quản lý sẽ xây dựng kế hoạch và liệt kê các nhiệm vụ, mối quan hệ và ước tính thời gian hoàn thành.

Sau đó, nhóm sẽ phác thảo sơ đồ mô tả các mối quan hệ giữa các thực thể được liên kết. CDM tập trung vào ý nghĩa kinh doanh của dữ liệu, không đi sâu vào chi tiết kỹ thuật như kiểu dữ liệu hay cấu trúc bảng.

Ưu điểm:

Mô hình quản lý dự án phần mềm CPM sẽ cung cấp cho các thành viên trong nhóm một cái nhìn rõ hơn về dự án.
Các thành viên của dự án hợp tác để xác định phương án hiệu quả nhất.
Các quy trình và thủ tục được sử dụng trong quá trình thực hiện dự án đã được đơn giản hóa.

Nhược điểm:

Chỉ được áp dụng cho các dự án lớn, ổn định
Trong quá trình thực hiện, hiếm khi có sự thay đổi hoặc cải tiến.
Không đi sâu vào chi tiết kỹ thuật của các mối quan hệ được hiển thị trong sơ đồ.

6. Mô hình quản lý dự án phần mềm Six Sigma

Mô hình quản lý dự án phần mềm Six Sigma bao gồm các quy trình được cải thiện để ngăn ngừa các vấn đề xảy ra. Để đếm số lỗi trong một quá trình, Six Sigma sử dụng phương pháp thống kê. Sau đó, họ xác định cách khắc phục lỗi đó. Lợi nhuận tài chính, dữ liệu và số liệu thống kê là chủ đề chính của phương pháp này.

Phương thức DMAIC, có nghĩa là define (xác định), measure (đo lường), analyse (phân tích), improve (cải tiến) và control (kiểm soát), là nền tảng cho mô hình này. Quy trình này giúp đạt được chất lượng hoàn hảo bằng cách giảm số lỗi hệ thống có thể.

Ưu điểm:

Giảm chi phí: Các dự án được phân tích kỹ lưỡng ngay từ đầu để tránh lãng phí nguồn lực và chi phí.
Hạn chế lỗi tối đa: Kiểm tra và cải tiến, Mô hình quản lý dự án phần mềm Six Sigma sẽ giúp tìm ra các lỗi và nguồn gốc của chúng.
Góp phần ổn định hệ thống quản lý: Một doanh nghiệp cần cải thiện hệ thống quản lý của mình một cách chỉnh chu nhất để thực hiện hiệu quả phương pháp này.
Để phát triển nguồn nhân lực, nhân viên cần biết và được đào tạo chuyên sâu về cách sử dụng mô hình này.
Xây dựng được uy tín đối với khách hàng: Các công ty có thể hạn chế số lượng sản phẩm lỗi và kém chất lượng bằng cách áp dụng các chương trình cải tiến Six Sigma.

Nhược điểm:

Đòi hỏi sự đầu tư lớn vào nhân lực và thiết bị.
Chi phí áp dụng mô hình này cao nên nó không phù hợp với các doanh nghiệp có ít lợi nhuận.
Không có sự thay đổi hoặc cải tiến sẽ làm giảm sự sáng tạo của nhân viên.

7. Mô hình quản lý dự án phần mềm Waterfall

Mô hình quản lý dự án phần mềm Waterfall dựa trên quy trình thiết kế và thực hiện nối tiếp nhau. Mô hình quản lý này sẽ sử dụng các giai đoạn công việc nối tiếp nhau. Đặc biệt, giai đoạn tiếp theo chỉ có thể bắt đầu khi giai đoạn trước đó được hoàn thành. Phương pháp này được gọi là “thác đổ” trong tiếng Anh và nó chỉ ra rằng các bước hoạt động sẽ diễn ra theo tuần tự từ trên xuống, với các nhiệm vụ nối đuôi nhau.

Ưu điểm:

Là phương pháp hiện tại dễ quản lý và hiểu nhất.
Quy trình được chia thành các phần cụ thể và dễ thực hiện.
Điều này phù hợp với các dự án có quy mô nhỏ vì chúng không cần đổi mới trong quá trình thực hiện.

Nhược điểm:

Khó thích nghi: Do phương pháp này không được cải tiến trong vòng đời phát triển, các nhóm dự án sẽ không thích ứng nhanh chóng và giải quyết sự cố kịp thời.
Khó xử lý nhu cầu phát sinh của khách hàng: Khách hàng có nhiều yêu cầu mới, vì vậy sẽ mất nhiều thời gian và công sức.
Thử nghiệm chỉ có thể được thực hiện sau khi dự án hoàn thành. Nếu bước thử nghiệm cuối cùng không thành công, bạn sẽ phải bắt đầu lại từ đầu.

8. Mô hình quản lý dự án phần mềm RAD

Rapid Applications Development là viết tắt của RAD. Mô hình quản lý dự án phần mềm bao gồm các yếu tố thay đổi thường xuyên thường sử dụng mô hình quản lý dự án này. Mô hình này chia mỗi dự án thành các phần nhỏ và mỗi nhóm sẽ chịu trách nhiệm thực hiện một phần công việc trong một khoảng thời gian nhất định.

Mô hình quản lý dự án phần mềm (RAD) bao gồm bốn giai đoạn chính. Đầu tiên là lập kế hoạch để xác định các yêu cầu và mục tiêu của mọi người. Để người tham gia có thể tương tác và phản hồi, giai đoạn thứ hai là xây dựng mô hình nguyên mẫu. Tiếp theo, các mô đun chức năng của ứng dụng sẽ được phát triển để tạo thành một hệ thống toàn diện. Bước cuối cùng là thử nghiệm và áp dụng ứng dụng cho người dùng.

Ưu điểm:

Hãy giảm thời gian phát triển.
Đưa ra đánh giá ban đầu ngay lập tức.
Tạo cơ hội cho khách hàng đánh giá và phản hồi.

Nhược điểm:

Đòi hỏi kĩ năng của các thành viên trong nhóm.
Giới hạn ở các dự án có hệ thống phù hợp.
Không phù hợp với các dự án có ngân sách thấp.

9. Quản lý dự án theo mô hình biểu đồ Gantt

Sơ đồ Gantt là một trong những công cụ quản lý phổ biến hiện nay. Mô hình quản lý dự án phần mềm Gantt bao gồm tất cả các công việc quản lý, bao gồm các nhiệm vụ lớn nhỏ, thời gian, thứ tự thực hiện và người phụ trách. Mỗi công việc được Gantt biểu diễn dưới dạng một thanh ngang có độ dài tương ứng với thời gian và thời điểm bắt đầu và kết thúc của nó.

Ưu điểm:

Đảm bảo rằng các thành viên có thể dễ dàng nhận thức được các nhiệm vụ của họ.
Hỗ trợ quản lý và phân công nhân lực.
Phát huy tính minh bạch triệt để.
Xác định mối quan hệ giữa các công việc để biết liệu chúng có bị chồng chéo hay không.

Nhược điểm:

Hạn chế khả năng sáng tạo.
Chỉ áp dụng cho các dự án trong đó môi trường là cố định.

Các bước xác định mô hình quản lý dự án phần mềm phù hợp

Có rất nhiều phương pháp học thuật để quản lý dự án doanh nghiệp. Tuy nhiên, đặc điểm công ty của bạn, quy mô dự án và các yếu tố khác đóng một vai trò quan trọng trong việc xác định mô hình nào tốt nhất cho công ty của bạn. Vì vậy, để đánh giá một dự án nên lựa chọn mô hình quản lý nào, nhà quản trị cần phải xem xét nhiều yếu tố một cách nhanh chóng và hoàn chỉnh nhất.

Để đánh giá một mô hình quản lý dự án phần mềm phù hợp với dự án của bạn, bạn có thể tham khảo các bước dưới đây.

Bước 1: Xác định những yếu tố quan trọng cần xem xét.

Một số yếu tố quan trọng mà bạn có thể liệt kê như:

Giá trị cốt lõi và mục tiêu chiến lược
Định hướng kinh doanh của công ty
Chi phí và quy mô của dự án
Các hạn chế
Các bên liên quan bao gồm: Hợp tác sở hữu vốn giữa các cổ đông, đối tác và các bên khác
Mối đe dọa

Lưu ý: Các thành phần này nên được sắp xếp theo ưu tiên, từ đơn giản đến phức tạp.

Bước 2: Tính linh hoạt của dự án sẽ được xem xét sau khi các yếu tố đã được xác định.

Bạn nên chọn mô hình thác nước nếu bạn làm việc trong một môi trường có thời gian, ngân sách cố định hoặc khó dịch chuyển. Các mô hình quản lý dự án phần mềm như Agile, Scrum hoặc Kanban là những lựa chọn tốt nếu môi trường làm việc và dự án của bạn linh hoạt và năng động.

Bước 3: Đánh giá phương pháp nào có tác động nhỏ nhất và mang lại nhiều giá trị nhất cho dự án của bạn.

Các mô hình quản lý không thể áp dụng hoàn toàn cho một dự án nào trong thực tế vì chúng chỉ được tạo ra với mục đích chung. Do đó, đánh giá này sẽ giúp bạn hiểu được những gì được và những ảnh hưởng sẽ xảy ra khi áp dụng mô hình vào quá trình quản lý dự án.

Bước 4: Tìm ra mục tiêu của dự án.

Xác định mục tiêu của một dự án sẽ giúp bạn xác định rõ ràng hướng đi và tìm ra mô hình quản lý dự án phù hợp với bạn. Một phương pháp được coi là tốt nếu nó giúp bạn đạt được mục tiêu nhanh hơn.

Bước 5: Xây dựng một mô hình quản lý phù hợp

Mặc dù có rất nhiều mô hình quản lý dự án được cung cấp trên thị trường, nhưng việc thống nhất với các thành viên của dự án về cách thức làm việc và áp dụng mô hình phù hợp nhất với thực tế của bạn sẽ giúp mọi người hiểu rõ hơn về cách làm việc.

Để xác định một dự án phù hợp với công ty của bạn, hãy tuân theo các bước này. Tuy nhiên, để thực hiện nó trong thực tế, nhà quản trị cần rất nhiều thời gian để suy nghĩ và tính toán. Do đó, bạn có thể xem xét ứng dụng phần mềm trong các hoạt động liên quan đến quản trị.