Các Mô Hình Phát Triển Phần Mềm Phổ Biến Hiện Nay

Trong mỗi dự án phần mềm thì mô hình phát triển phần mềm đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình xây dựng hướng đi và toàn bộ chất lượng đầu ra của phần mềm. Tùy theo từng đặc thù dự án mà các công ty thiết kế phần mềm sẽ lựa chọn một mô hình phát triển khác nhau. Vậy mô hình phát triển phần mềm là gì? Và cách thức hoạt động của mô hình phát triển phần mềm là như thế nào? Cùng CIT tìm hiểu nhé!

Mô hình phát triển phần mềm theo yêu cầu là gì?

Mô hình phát triển phần mềm là một hệ thống các quy trình khuôn khổ được sử dụng để quản lý và triển khai dự án. Nó bao gồm các bước cụ thể như phân tích yêu cầu, thiết kế, lập trình, kiểm nghiệm, triển khai và bảo trì.  Các bước này đều có những hoạt động và sản phẩm đầu ra khác nhau để đảm bảo phần mềm phát triển thành công và đáp ứng được nhu cầu của khách hàng.

Có nhiều loại mô hình phát triển phần mềm khác nhau, hiện nay trên trường chủ yếu là mô hình thác nước (Waterfall), mô hình xoắn ốc (Spiral), Mô hình linh hoạt (Agile),… tùy vào tình hình thực tế và nhu cầu của dự án mà các công ty thiết kế ứng dụng sẽ lựa chọn mô hình phát triển phù hợp với doanh nghiệp.

Mục đích của những mô hình phát triển thiết kế phần mềm theo yêu cầu là tạo ra những sản phẩm chất lượng đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp, giúp tiết kiệm thời gian cho các công ty thiết kế phần mềm và đáp ứng nhu cầu của khách hàng.

Những lợi ích mô hình phát triển phần mềm mang lại

Tổ chức và quản lý

Tạo ra một khuôn khổ cụ thể để tổ chức và quản lý quá trình phát triển của phần mềm. Mô hình phát triển phần mềm định ra rõ ràng các bước, các hoạt động cần thiết để hoàn thành dự án. Nhờ đó các thành viên trong công ty thiết kế app hiểu rõ công việc của mình, phân công công việc cụ thể, rõ ràng và phối hợp hiệu quả với nhau.

Đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp

Mô hình phát triển phần mềm được xây dựng dựa trên các yêu cầu của doanh nghiệp, điều này giúp đảm bảo quá trình phát triển phần mềm đáp ứng được các nhu cầu của khách hàng. Đồng thời việc xác định rõ ràng ngay từ đầu cũng giúp các doanh nghiệp tiết kiệm được thời gian, tiền bạc và công sức.

Kiểm soát rủi ro

Mô hình phát triển phần mềm bao gồm các bước kiểm tra và đánh giá tiến độ, giúp doanh nghiệp nhận biết và quản lý các rủi ro trong quá trình phát triển phần mềm. Tránh xảy ra các sai sót không mong muốn và đảm bảo phần mềm được triển khai ổn định và hiệu quả.

Đảm bảo chất lượng

Các mô hình thường bao gồm các bước kiểm thử và đảm bảo chất lượng giúp công ty dễ dàng phát hiện và sửa chữa lỗi ngay từ khi chúng mới xuất hiện, đảm bảo sản phẩm cuối cùng có chất lượng tốt và phù hợp với mục đích của khách hàng.

Các loại mô hình phát triển phần mềm phổ biến hiện nay

Mô hình thác nước (Waterfall)

Mô hình thác nước là phương pháp đầu tiên để tiếp cận phát triển phần mềm. Đây được xem là một trong những phương pháp lâu đời và có cố trúc cổ điển nhất.

Mô hình thác nước áp dụng theo trình tự các giai đoạn phát triển phần mềm, giai đoạn sau sẽ phụ thuộc vào toàn bộ thông tin và kết quả của giai đoạn trước. Mỗi giai đoạn đều được xác định rõ ràng, chính xác với cột mốc cụ thể. Loại bỏ hoàn toàn sự chồng chéo giữa các giai đoạn. Và quy trình này không thể quay ngược lại về giai đoạn trước đó.

Vì vậy, mô hình thác nước còn có tên gọi khác là mô hình vòng đời trình tự tuyến tính.

Về ưu điểm: 

• Thích hợp với các dự án nhỏ có yêu cầu đơn giản, có kế hoạch cụ thể và tính ổn định ngay từ đầu
• Cấu trúc rõ ràng, dễ dàng quản lý và đảm bảo các bước tiến cụ thể
• Dễ sử dụng và dễ hiểu

Về nhược điểm:

• Chưa phải mô hình lý tưởng cho các dự án có quy mô lớn
• Chỉ thích hợp cho những dự án có yêu cầu rõ ràng ngay từ đầu, nếu không đây sẽ là một phương pháp kém hiệu quả
• Khó có khả năng thay đổi sau khi một giai đoạn đã hoàn thành
• Việc thay đổi sau khi hoàn thành có thể tốn kém về thời gian, chi phí và chất lượng phần mềm

V-Model (Mô hình chữ V)

Là một mô hình được mở rộng từ mô hình thác nước, được sử dụng khá phổ biến tại các công ty sản xuất phần mềm. Khi áp dụng mô hình V-Moden, các bài kiểm tra và kiểm thử tiến hành đồng thời và song song nhau với từng giai đoạn phát triển. Mô hình này tạo mối liên kết mạnh mẽ giữa giai đoạn phát triển và kiểm thử, thích hợp cho các dự án có tính chính xác và độ tin cậy cao.

Điều này đảm bảo rằng các bước phát triển có các bài kiểm tra tương ứng, giúp đảm bảo việc kiểm thử diễn ra ngay từ đầu và tìm được các lỗi sai từ sớm để khắc phục. Muốn áp dụng được mô hình này thì yêu cầu phần mềm phải xác định rõ ràng, công nghệ cũng như công cụ phần mềm cần tìm hiểu kỹ.

Về ưu điểm:

• Thích hợp cho các dự án đòi hỏi tính chính xác cao
• Cho phép sớm phát hiện lỗi trong quá trình phát triển dự án
• Đơn giản và dễ dàng sử dụng
• Hoạt động tốt ở những dự án có quy mô vừa và nhỏ
• Mang lại cơ hội thành công cao hơn mô hình thác nước

Về nhược điểm:

• Không phù hợp cho các dự án lớn và mang tính phức tạp
• Không phù hợp nếu có các yêu cầu thường xuyên thay đổi
• Việc điều chỉnh vẫn khá khó khăn, mất nhiều thời gian và tốn kém
• Vẫn có tính rủi ro cao

Mô hình xoắn ốc (Spiral model)

Là một trong những mô hình linh hoạt nhất được lấy ý tưởng từ mô hình Waterfall và Agile. Mô hình này sẽ trải qua những giai đoạn vòng lặp theo tuần tự đến khi hoàn thành dự án. Ở mỗi vòng lặp, sản phẩm phần mềm được phát triển, kiểm nghiệm, đánh giá và các yêu cầu mới được thêm vào hoặc sửa đổi.

Mô hình này thường được sử dụng để phân tích rủi ro dự án, đánh giá tiến độ của giai đoạn và từng bước cải thiện phần mềm. Mô hình xoắn ốc thích hợp cho các dự án có quy mô lớn. Ngoài ra khách hàng được trực tiếp tham gia vào các giai đoạn và hiểu rõ hơn về mức độ rủi ro ở từng bước phát triển.

Về ưu điểm:

• Thường được sử dụng để phát triển những dự án có quy mô lớn, phức tạp và có yêu cầu thay đổi thường xuyên
• Khách hàng có thể trực tiếp tham gia vào từng giai đoạn để hiểu rõ hơn về sản phẩm
• Phân tích được rủi ro cao, tránh được các rủi ro tăng cường
• Dự đoán về thời hạn hoàn thành và chi phí sát với thực tế
• Linh hoạt trong vấn đề cập nhật hoặc thay đổi phần mềm theo yêu cầu

Về nhược điểm:

• Mô hình không phù hợp với các dự án nhỏ và phạm vi hạn chế
• Quy trình phức tạp
• Mức chi phí cao, tốn kém
• Yêu cầu có chuyên môn cao, có khả năng quản lý tốt các dự án

Mô Hình Agile

Là mô hình linh hoạt được phát triển phần mềm dựa trên sự lặp đi lặp lại, giao tiếp chuyên sâu và phản hồi của khách hàng. Mô hình Agile có thể sử dụng với bất kỳ dự án nào, nhưng cần sự tương tác của khách hàng.

Ở mô hình này sẽ tạo ra các bản phát hành liên tục, các giai đoạn trong mô hình được chia thành các bước lặp nhỏ và phát triển hơn so với bản trước. Mỗi lần phát hành, sản phẩm đều được kiểm thử và đánh giá chi tiết.

Đây được xem là mô hình mang lại hiệu quả nhất vì nó thích hợp cho tất cả các dự án, kể cả những dự án có tính chất linh hoạt hoặc yêu cầu thay đổi liên tục, cho phép các tính năng quan trọng được triển khai trước và tạo ra giá trị ngay từ đầu.

Về ưu điểm:

• Bất kỳ dự án nào cũng có thể sử dụng mô hình này
• Có thể trao đổi trực tiếp với khách hàng, thu thập những ý kiến phản hồi của khách hàng trong suốt dự án để cải thiện chất lượng sản phẩm
• Dễ dàng thay đổi các tính năng trong dự án
• Tiết kiệm thời gian phát triển
• Mang lại hiệu quả cao và đáp ứng nhu cầu kinh doanh của doanh nghiệp

Về nhược điểm:

• Đòi hỏi sự tương tác giữa khách hàng và công ty phát triển phần mềm
• Phụ thuộc nhiều vào ý kiến người dùng có thể gây ra sự thay đổi quan trọng trong các giai đoạn phát triển
• Cần tìm người có kỹ năng chuyên môn cao

Khi nào nên áp dụng từng mô hình? 

Việc lựa chọn mô hình phát triển phần mềm cần dựa trên quy mô, độ phức tạp và mức độ thay đổi yêu cầu của dự án. Dưới đây là bảng đánh giá giúp doanh nghiệp dễ lựa chọn hơn:

Bảng so sánh giúp doanh nghiệp định hình được mô hình nào phù hợp nhất với dự án hiện tại, từ đó ra quyết định chính xác hơn.

Những sai lầm phổ biến khi lựa chọn mô hình phát triển phần mềm

Nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn khi lựa chọn mô hình phát triển phần mềm vì thiếu kiến thức hoặc đánh giá chưa đầy đủ. Dưới đây là những sai lầm thường gặp:

1. Chọn mô hình theo “thói quen” hoặc nghe theo yếu tố phổ biến

Không phải mô hình nào phổ biến cũng phù hợp. Mỗi dự án có đặc thù riêng.

2. Không phân tích rủi ro trước khi chọn mô hình

Việc bỏ qua đánh giá rủi ro dễ khiến dự án bị trễ tiến độ, vượt chi phí.

3. Yêu cầu không rõ ràng nhưng lại chọn Waterfall

Dẫn đến thay đổi liên tục, khiến dự án kéo dài và tốn kém.

4. Thiếu người kiểm thử nhưng chọn V-Model

Gây tắc nghẽn tiến độ và ảnh hưởng chất lượng sản phẩm.

5. Không cho khách hàng tham gia nhưng lại chọn Agile

Agile yêu cầu phản hồi thường xuyên, nếu thiếu nguồn lực thì mô hình trở nên kém hiệu quả.

Việc tránh các sai lầm này sẽ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí và rút ngắn thời gian triển khai.

Cách lựa chọn mô hình phù hợp với doanh nghiệp của bạn

Rất khó để doanh nghiệp có thể thiết kế phần mềm ứng dụng phù hợp với mô hình kinh doanh cũng như bộ máy tổ chức của họ. Doanh nghiệp cần tìm hiểu rõ về mức độ phức tạp của dự án, xác định được thời gian, chi phí, mục tiêu dự án cũng như chuẩn bị sẵn những phương án giảm thiểu rủi ro.

Không chỉ vậy, doanh nghiệp nên có hiểu biết nhất định về các mô hình phát triển phần mềm. để có thể nắm rõ mức độ phổ biến và những ưu, nhược điểm của từng mô hình. Từ đó cân nhắc đưa ra loại mô hình phù hợp cho doanh nghiệp.

Mô hình phát triển phần mềm đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng. Để lựa chọn được mô hình phù hợp, hãy liên hệ ngay với CIT Group qua hotline 0922 272 868 để được đội ngũ nhân viên hỗ trợ tư vấn và báo giá sớm nhất có thể!

>>>> Xem thêm: phần mềm quản lý giao hàng nhanh thiết kế theo yêu cầu chuyên nghiệp, vận hành hiệu quả ở CIT 

Vai trò của khách hàng trong từng mô hình phát triển

Khách hàng là một phần quan trọng trong quá trình phát triển phần mềm. Tuy nhiên, mức độ tham gia ở mỗi mô hình sẽ khác nhau:

• Waterfall: Khách hàng tham gia chủ yếu ở giai đoạn đầu (xác định yêu cầu) và cuối (nghiệm thu). Không phù hợp khi khách muốn chỉnh sửa liên tục.
• V-Model: Khách hàng tham gia ở giai đoạn duyệt yêu cầu và kiểm thử cuối. Cần sự phối hợp nghiêm túc.
• Spiral: Khách hàng tham gia xuyên suốt, đặc biệt ở các vòng lặp đánh giá rủi ro.
• Agile: Khách hàng tham gia nhiều nhất. Họ phản hồi liên tục sau mỗi sprint và quyết định ưu tiên tính năng.

Việc hiểu rõ vai trò giúp doanh nghiệp chuẩn bị nhân sự hợp lý trước khi lựa chọn mô hình.

Các yếu tố ảnh hưởng đến việc chọn mô hình phát triển phần mềm

Để chọn đúng mô hình, doanh nghiệp cần đánh giá những yếu tố sau:

1. Quy mô dự án

Dự án càng lớn, mô hình càng cần phải linh hoạt (Agile, Spiral).

2. Độ phức tạp của hệ thống

Sản phẩm nhiều chức năng, cần phân tích rủi ro ⇒ phù hợp Spiral.

3. Mức độ thay đổi yêu cầu

Nếu yêu cầu thay đổi liên tục ⇒ ưu tiên Agile.

4. Ngân sách và thời gian

Dự án gấp hoặc ngân sách hạn chế ⇒ ưu tiên mô hình đơn giản như Waterfall.

5. Đội ngũ kỹ thuật

Nếu có đội test mạnh ⇒ V-Model phù hợp.
Nếu thiếu kinh nghiệm ⇒ Waterfall dễ triển khai.

6. Sự tham gia của khách hàng

Khách hàng tham gia càng nhiều ⇒ Agile càng hiệu quả.

Quy trình phát triển phần mềm chuẩn CIT Software

Quy trình phát triển phần mềm tại CIT Software được xây dựng nhằm đảm bảo sản phẩm cuối cùng đạt chất lượng cao, đúng tiến độ và phù hợp 100% với nhu cầu của doanh nghiệp.

Quy trình gồm 6 bước:

1. Thu thập & phân tích yêu cầu

Đội ngũ CIT sẽ làm việc trực tiếp với doanh nghiệp để hiểu rõ nhu cầu, mục tiêu, quy mô hệ thống, quy trình vận hành và các vấn đề đang gặp phải. Từ đó đưa ra hướng đi phù hợp và khả thi nhất.

2. Tư vấn giải pháp & lập kế hoạch

Dựa trên yêu cầu đã phân tích, CIT đưa ra giải pháp tối ưu, tư vấn mô hình phát triển phù hợp, công nghệ sử dụng, thời gian triển khai và chi phí dự kiến.

3. Thiết kế UI/UX

Giai đoạn này đội ngũ thiết kế sẽ xây dựng giao diện trực quan, dễ dùng, tối ưu trải nghiệm cho người dùng cuối, đồng thời đảm bảo phù hợp với nhận diện thương hiệu của doanh nghiệp.

4. Lập trình & phát triển tính năng

Các lập trình viên tiến hành xây dựng hệ thống theo đúng bản thiết kế và yêu cầu chức năng đã được thống nhất. Mỗi phần đều trải qua kiểm tra nội bộ trước khi chuyển sang giai đoạn tiếp theo.

5. Kiểm thử & nghiệm thu

Sản phẩm được kiểm thử nghiêm ngặt nhằm đảm bảo không phát sinh lỗi, hoạt động ổn định và đáp ứng đầy đủ yêu cầu ban đầu. Doanh nghiệp sẽ nghiệm thu từng phần trước khi bàn giao.

6. Triển khai & hỗ trợ sau phát hành

CIT hỗ trợ cài đặt, hướng dẫn sử dụng, chuyển giao dữ liệu và bảo trì dài hạn. Doanh nghiệp được hỗ trợ trong suốt quá trình vận hành để đảm bảo hệ thống luôn ổn định.

Lợi ích khi doanh nghiệp sử dụng dịch vụ thiết kế phần mềm tại CIT Software

1. Giải pháp tối ưu theo từng mô hình

CIT tư vấn mô hình phù hợp nhất theo mục tiêu và ngân sách.

2. Công nghệ hiện đại – đội ngũ giàu kinh nghiệm

Ứng dụng công nghệ mới: React, Flutter, Laravel, .NET Core, AI tích hợp, Microservices…

3. Quy trình minh bạch – báo giá rõ ràng

Mỗi giai đoạn đều có kế hoạch cụ thể, cam kết đúng tiến độ.

4. Kiểm thử nghiêm ngặt

Hạn chế lỗi tối đa và đảm bảo phần mềm chạy ổn định khi bàn giao.

5. Hỗ trợ lâu dài

CIT cung cấp dịch vụ bảo trì, nâng cấp và tư vấn vận hành miễn phí trong suốt quá trình sử dụng.

6. Linh hoạt theo từng mô hình phát triển

Tùy dự án mà CIT sử dụng Agile, Waterfall, V-Model hoặc Spiral để tối ưu hiệu quả.

Case Study thực tế ở CIT

1. Hệ thống quản lý giao đồ ăn – sử dụng Agile

Yêu cầu thay đổi liên tục, cần ra bản nhanh, phù hợp Agile.

2. Phần mềm quản lý kho quy mô lớn – sử dụng Spiral

Phức tạp, nhiều module, cần phân tích rủi ro theo từng vòng lặp.

3. Phần mềm quản lý nội bộ doanh nghiệp – sử dụng Waterfall

Yêu cầu rõ ràng, không thay đổi nhiều, phù hợp Waterfall.

4. Hệ thống quản lý khách hàng (CRM) – dùng V-Model

Yêu cầu tính chính xác cao và kiểm thử nghiêm ngặt.

Câu hỏi thường gặp khi chọn mô hình phát triển phần mềm

1. Nên chọn mô hình nào cho dự án có yêu cầu thay đổi nhiều?

Agile là lựa chọn tối ưu vì linh hoạt và cập nhật theo từng sprint.

2. Có phải dự án lớn luôn dùng Spiral?

Không bắt buộc, nhưng Spiral phù hợp nhất cho dự án phức tạp và nhiều rủi ro.

3. Agile có làm tăng chi phí không?

Thường không. Vì Agile giúp giảm lỗi, rút ngắn thời gian triển khai và tập trung vào tính năng quan trọng.

4. Mô hình phát triển phần mềm có ảnh hưởng đến tiến độ không?

Có. Mỗi mô hình phù hợp với một kiểu tiến độ khác nhau. Chọn sai mô hình có thể khiến dự án bị chậm.

5. CIT thường áp dụng mô hình nào?

Tùy dự án, nhưng phổ biến nhất là Agile và Spiral cho các hệ thống lớn cần linh hoạt.

Kết luận

Việc lựa chọn mô hình phát triển phần mềm phù hợp đóng vai trò quyết định đến chất lượng, tiến độ và hiệu quả đầu tư của doanh nghiệp. Mỗi mô hình đều có ưu điểm, hạn chế và mức độ phù hợp riêng, vì vậy doanh nghiệp cần cân nhắc dựa trên quy mô dự án, độ phức tạp, ngân sách, nguồn lực nội bộ và khả năng thay đổi yêu cầu trong quá trình triển khai. Khi áp dụng đúng mô hình, dự án phần mềm không chỉ vận hành mượt mà mà còn giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí, rút ngắn thời gian ra mắt sản phẩm và nâng cao trải nghiệm người dùng.

Nếu doanh nghiệp của bạn đang phân vân không biết nên lựa chọn mô hình nào, đừng lo lắng — CIT Software luôn sẵn sàng đồng hành, tư vấn giải pháp tối ưu và triển khai phần mềm theo đúng nhu cầu thực tế. Liên hệ ngay hotline 0922 272 868 để được hỗ trợ và nhận báo giá chi tiết!